หลักเกณฑ์ที่ 1

ความสมบูรณ์ทางระบบนิเวศ

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ มีพื้นที่ประมาณ 411 ไร่ ประกอบด้วย ระบบนิเวศสำคัญ 3 แบบ ได้แก่

1) พื้นที่ลุ่มน้ำเค็ม มีลักษณะเป็นพื้นที่โล่งได้รับอิทธิพลของการขึ้น – ลงของน้ำทะเล

2) หาดโคลน เป็นพื้นที่โล่งกว้าง จะมีนกอพยพมาหากินในฤดูกาลอพยพ เป็นดินโคลน ปากแม่น้ำเจ้าพระยา แหล่งอาศัยของสัตว์หน้าดินจำนวนมาก

3) ป่าชายเลน ครอบคลุมป่าชายเลนบริเวณชายฝั่ง และด้านหลังชายฝั่งระบบนิเวศที่มีความอุดมสมบูรณ์ ปกคลุมด้วยพืชพรรณไม้ที่โดดเด่นและมีการเติบโตหรือเกิดใหม่อย่างต่อเนื่อง มีความหลากหลายของระบบนิเวศ

หลักเกณฑ์ที่ 2 

ความเป็นตัวแทนของภูมิภาค

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ มีระบบนิเวศพื้นที่ชุ่มน้ำในเมืองที่มีความอุดมสมบูรณ์ เป็นพื้นที่เครือข่ายนกน้ำอพยพของประเทศที่อยู่ในเส้นทางการบินสายเอเชียตะวันออก – ออสเตรเลีย (East Asian –Australasian Flyway) และเป็นแนวกันชน (Buffer zone) ของระบบนิเวศที่ช่วยป้องกันและบรรเทาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ คลื่นลม และอิทธิพลของระดับน้ำทะเล รวมทั้งเป็นศูนย์ศึกษาเรียนรู้ธรรมชาติผ่านกิจกรรมอนุรักษ์และฟื้นฟูสิ่งแวดล้อมที่ส่งเสริมความตระหนักในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

หลักเกณฑ์ที่ 3 

ความเป็นธรรมชาติ

คณะรัฐมนตรีมีมติ (3 พฤศจิกายน 2552 และ 20 กรกฎาคม 2553) ให้ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับชาติ (ส่วนของอ่าวไทย) และเป็น 1 ใน 15 พื้นที่เครือข่ายนกน้ำอพยพของประเทศไทย

หลักเกณฑ์ที่ 4 

ความสำคัญต่อการอนุรักษ์อย่างสูง

หลักเกณฑ์ที่ 10 

ความสำคัญด้านความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตที่มีค่าและใกล้สูญพันธุ์

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นแหล่งอาศัยของสิ่งมีชีวิตที่มีค่าและใกล้สูญพันธุ์ 41 ชนิด เช่น นกนางนวล นกแก้วโม่ง นกกระสาแดง นกเปล้าอกสีม่วงน้ำตาล นอกจากนี้ ในปี พ.ศ. 2567 มีการบันทึกการค้นพบสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังบนบกที่ระบุชนิดได้อย่างชัดเจนกว่า 300 ชนิด โดยส่วนใหญ่เป็นแมลง พบผีเสื้อถุงทองธรรมดา ซึ่งเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

หลักเกณฑ์ที่ 5 

พื้นที่ที่ได้รับการคุ้มครองตามกฎหมาย

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นพื้นที่ที่ได้รับการคุ้มครองตามกฎหมาย เช่น

1) ประกาศกองทัพบก เรื่อง กำหนดเขตพื้นที่และมาตรการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในบริเวณพื้นที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ

2) มติคณะรัฐมนตรี (3 พฤศจิกายน 2552) เรื่อง ทะเบียนรายนามพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับนานาชาติ และระดับชาติของประเทศไทย และมาตรการอนุรักษ์พื้นที่ชุ่มน้ำ กำหนดให้ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับชาติ (ส่วนของอ่าวไทย) 

3) มติคณะรัฐมนตรี (20 กรกฎาคม 2553) กำหนดให้ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็น 1 ใน 15 พื้นที่เครือข่ายนกน้ำอพยพของประเทศไทย

หลักเกณฑ์ที่ 6 

แผนการบริหารจัดการที่ได้รับความเห็นชอบ

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ ได้จัดทำแผนบริหารจัดการด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติควบคู่ไปกับการเปิดโอกาสให้มีการใช้ประโยชน์ทรัพยากรได้ตามจุดประสงค์ของการจัดตั้ง โดยมีแผนการบริหารจัดการประกอบด้วย 11 แผนงานหลัก 10 แผนงานย่อย 53 โครงการ ซึ่งจะดำเนินการในห้วงระยะเวลา 5 ปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2568 - 2572 เช่น

1) แผนงานการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ การคุ้มครองรักษาและการจัดการทรัพยากร

2) แผนงานการคุ้มครองรักษาและการจัดการทรัพยากรและมรดกทางวัฒนธรรม

3) แผนงานด้านการป้องกันพื้นที่

4) แผนงานด้านการจัดการอุบัติภัยทางธรรมชาติ

หลักเกณฑ์ที่ 7

ลักษณะการข้ามพรมแดน

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นพื้นที่เครือข่ายนกน้ำอพยพ

ของประเทศ (Flyway Network ซึ่งอยู่ในเส้นทางการบินของเอเชียตะวันออก - ออสเตรเลีย (East Asian - Australasian Flyway) ทำให้พื้นที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ มีความสำคัญต่อการอนุรักษ์ชนิดพันธุ์และระบบนิเวศซึ่งเป็นแหล่งพักพิง ที่อยู่อาศัย และแหล่งอาหารของนกอพยพที่เชื่อมโยงกับพื้นที่อื่นๆ ของภูมิภาคอาเซียนและเอเชียตะวันออก - ออสเตรเลีย ซึ่งเป็น 1 ใน 9 เส้นทางนกอพยพของโลก รวมทั้งเป็นระบบนิเวศป่าชายเลนที่อยู่ในแนวเชื่อมต่อ (Ecotone) ระหว่างผืนแผ่นดินกับทะเลอ่าวไทยซึ่งอยู่ในภูมิภาคแนวเขตร้อนซึ่งมีความสมบูรณ์ของทรัพยากรน้ำ ดิน และแร่ธาตุต่างๆ จากบกและทะเล ทำให้พื้นที่ดังกล่าวมีความหลากหลายทางชีวภาพสูง ตลอดจนเป็นแหล่งกำเนิดห่วงโซ่อาหาร (food chain) โดยเฉพาะเป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อนแหล่งอาหารและที่อยู่อาศัย นอกจากนี้ ยังเป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอนที่สำคัญในป่าชายเลน

หลักเกณฑ์ที่ 8

ความมีลักษณะเอกลักษณ์

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นพื้นที่สำคัญเพื่อการอนุรักษ์นก (Important Bird & Biodiversity Area) ในพื้นที่อ่าวไทยตอนใน โดยอยู่ระหว่างดำเนินการเพื่อเสนอชื่อเป็น พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศ (Ramsar site) และพื้นที่ที่มีความเหมาะสมในการเข้าร่วมภาคีความร่วมมือเพื่อการอนุรักษ์นกน้ำอพยพ รวมทั้งเป็นพื้นที่ที่มีระบบนิเวศตามธรรมชาติหนึ่งเดียวที่อยู่ท่ามกลางเมืองที่กำลังเติบโตทางอุตสาหกรรม แต่พื้นที่นี้ยังสามารถมีการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติมาได้เป็นเวลาหลายสิบปีโดยไม่ถูกทำลาย และยังให้ประโยชน์เชิงสังคมและวัฒนธรรมควบคู่ไปด้วย ในส่วนของประเทศไทยนับเป็นโอกาสดีที่จะได้เป็นพื้นที่แรกของโลกที่ดูแลโดยหน่วยงานภายนอกที่ไม่ได้มีภารกิจในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติโดยตรง ที่จะได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นอุทยานมรดกแห่งอาเซียน (ASEAN Heritage Parks: AHP) ซึ่งสามารถเป็นแรงบันดาลใจและใช้เป็นแนวทางให้หน่วยงานอื่นๆ หรือชุมชนร่วมกันอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ของตนได้

หลักเกณฑ์ที่ 9

ความเชื่อมโยงที่สำคัญระหว่างวัฒนธรรม

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก (บางปู)ฯ เป็นพื้นที่สำหรับประชาชนหรือคนในชุมชนได้มาจัดกิจกรรมสืบสานวัฒนธรรมที่สำคัญของประเทศ เช่น การทำบุญขึ้นปีใหม่ ประเพณีสงกรานต์ และวันสำคัญทางศาสนาต่างๆ

1) อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่

2527

การเสนอพื้นที่อุทยานมรดกแห่งอาเซียนทั้ง 4 แห่ง มิได้นำเสนอต่อคณะรัฐมนตรีเนื่องจากเป็นการดำเนินการตั้งแต่ช่วงปี 2527 – 2546 ซึ่งในขณะนั้นเรื่องลักษณะนี้ไม่ได้มีข้อกฎหมายกำหนดให้ต้องนำเสนอต่อคณะรัฐมนตรี

2) อุทยานแห่งชาติตะรุเตา

2527

3) กลุ่มอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ หมู่เกาะสิมิลัน และอ่าวพังงา

2546

4) กลุ่มป่าแก่งกระจาน ประกอบด้วย อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน อุทยานแห่งชาติกุยบุรี และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่น้ำภาชี

2546

5) อุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหม – เขตห้ามล่าสัตว์ป่าหมู่เกาะลิบง

2562

คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 21 สิงหาคม 2561

6) อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะอ่างทอง

2562

7) อุทยานแห่งชาติเขาสก

2564

คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2563

8) อุทยานแห่งชาติถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน

อยู่ระหว่างการขึ้นทะเบียน 

คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2563

9) เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว – อุทยานแห่งชาติน้ำหนาว

คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 29 มีนาคม 2565

10) อุทยานแห่งชาติภูกระดึง